یک قدم تا جهانی شدن تایر ایرانی

در این شماره ماهنامه «مانیفست» در گفتگو با دکتر اسکندر ستوده، پیشکسوت صنعت تایر ایران و رییس هیات مدیره یزد تایر به بررسی تحولات صنعت تایر در دهه های اخیر پرداخته ایم.

صنعت تایر ایران به عنوان یک صنعت استراتژیک و توسعه یافته، امروز پا به پای توسعه تکنولوژیکی و فنی و متناسب با دانش روز و استانداردهای مدرن جهان در حال حرکت است. این رشد و توسعه به رغم تمامی چالش های کلان و خرد اقتصادی و تحریم های بین المللی و به دست پرتوان فعالان این صنعت به وجود آمده و به شهادت تولیدکنندگان صنعت تایر، توانایی خودکفایی کامل و استفاده از صد درصد ظرفیت تولید و دستیابی به بازارهای جهانی برای تایر ایرانی میسر می باشد.

این مهم اما نیازمند حمایت جدی دولت و مسئولان از تولید در این صنعت است؛ حمایتی که مکمل تلاش های بی وقفه تولیدکنندگان بوده و مسیر را تا رسیدن به قله های تعالی هموار می سازد. باید گفت یک قدم بیشتر باقی نمانده تا این صنعت به قله های تعالی جهانی بایستد و آن یک قدم نیازمند حمایت های درست و به موقع از این صنعت در همه ابعاد است.

آقای دکتر در خلال دهه های گذشته تحولات این صنعت از ابعاد گوناگون را چگونه ارزیابی می کنید و امروز در چه جایگاهی در این صنعت در مقایسه با ظرفیت های داخلی، فرصت های منطقه ای و بازارهای جهانی هستیم؟

به تناسب تحولات تکنولوژیک در صنعت تایر در کلاس جهانی، این صنعت در کشور ما نیز با تحولات بنیادینی روبرو بوده که نتیجه این تحولات استانداردسازی پایاپای صنعت در تکنولوژی، دانش فنی، مهارت نیروی انسانی، کیفیت و کمیت تولید، همگام با دنیا است. تکنولوژی گذشته این صنعت مبتنی بر تولید تایرهای بایاس بود که برای جاده های آن زمان تولید می شد، اما امروز از دیدگاه ساختاری، تولیدات این صنعت بر تایرهای رادیال استوار است؛ تولیداتی با وزن کمتر، سرعت بیشتر و قابلیت عملکرد مناسب تر. در ایران نیز با توجه به تحولات جهانی، در حال حاضر اکثر کارخانجات کشور رادیالیزه شده اند؛ به عنوان مثال امروز صد درصد محصولات کارخانه یزد تایر اعم از تایرهای سواری، وانتی و SUV، رادیال و بر اساس تکنولوژی وردشتاین هلند تولید می شوند.

نکته حائز اهمیت دیگر این تحول تکنولوژیکی، تولید کاملا اتومات تایرهای سواری، وانتی و تی بی آر و کاهش قابل توجه فشاری است که در گذشته بر نیروی کار وارد می شد. امروزه نیروی انسانی این صنعت از نیروی فیزیکی به سمت نیروی فکری تغییر جهت داده است؛ به عبارتی نیروی انسانی که امروز در این صنعت مشغول به فعالیت است باید تحصیلات مرتبط داشته باشد، دانش کافی در اختیار داشته و از توانایی ذهنی مناسبی برخوردار باشد. این دو مولفه (توسعه تکنولوژی و نیروی کار) همزمان در خلال دهه های اخیر باعث توسعه کیفی و کمی در این صنعت شده است.

خوشبختانه امروز تمام مراحل تولید تایر اعم از کامپاندینگ، کلندرینگ، اکستروژن و پخت تقریبا به طور کامل مکانیزه شده اند و تلاش شده به کار گیری حداقل نیروی کار در کنار حداکثر مکانیزاسیون و اتوماسیون در راستای کیفی سازی محصولات به همراه ارتقای کمی محصولات اتفاق بیفتد.

با توجه به اهمیت بسیار بالای تایر و تاثیراتی که بر امنیت جانی مصرف کنندگان دارد، محصولات تولیدی ایرانی از منظر استاندارد چه شرایطی دارند؟

تایر کالایی بسیار استراتژیک است که سلامتی افراد به آن وابسته است، لذا تولید محصولی کاملا بی عیب و با ایمنی صد درصد بسیار ضروری است. امروز تکنولوژی تولید تایر در ایران، تکنولوژی روز دنیا و اروپا است و ماشین آلاتی که در این صنعت به کار می روند، همان ماشین آلاتی است که کارخانجات کشورهای صنعتی نیز در خطوط تولیدی خود به کار گرفته اند و از این منظر چیزی از دنیا کم نداریم و همگام با استانداردهای روز دنیا در حرکتیم.

استفاده از تکنولوژی و ماشین آلات روز دنیا باعث شده کیفیت محصولات تولید داخل معادل کیفیت محصولات خارجی باشد و از استانداردهای روز دنیا تبعیت کند و این در حالی است که تایر تولیدی در ایران علاوه بر استانداردهای اجباری داخلی، باید استانداردهای روز دنیا و اروپا را نیز کسب کند تا بتواند به بازارهای جهانی راه یابد.

نکته دیگر آن که نیروی انسانی که امروز در صنعت تایر مشغول به کار است با نیروی انسانی چهل سال پیش آن بسیار متفاوت است؛ دانش، اطلاعات فردی و اطلاعات فرایندی، آگاهی از نقش مواد اولیه در صنعت، آشنایی با انواع تست های کاربردی و دانش بهبود کیفیت و عملکرد تایر، همگی در متخصصان و مدیران، کارشناسان و کارکنان این صنعت به وجود آمده است و می توان ادعا کرد این صنعت در ایران صنعتی همپا با صنعت دنیا است.

در چنین فضایی باید گفت واردات تایر بی کیفیت به هیچ وجه قابل پذیرش نیست، چراکه با جان مردم معامله می کند. سوال اینجاست زمانی که تایر ایرانی استاندارد ترکیبی از استانداردهای اروپایی و آمریکایی با سطح کیفی بسیار بالا در حال تولید است، چرا باید محصولات بی کیفیت یا تقلبی وارد کشور شود؟

از این گذشته تایرهای داخلی دارای شناسنامه هستند؛ کارخانه، دفتر شرکت ها، استانداردها و … همگی مشخص است و در صورت بروز مشکل، مصرف کننده توان پیگیری دارد، اما در استفاده از تایرهای وارداتی و تقلبی این دسترسی ها وجود ندارد. از طرفی نباید این نکته مهم فنی را نیز فراموش کرد که تایرهای ایرانی برای جاده های ایرانی و متناسب با شرایط آب و هوایی کشور ما تولید شده اند و شرایط رانندگی در ایران در تولید آنها در نظر گرفته شده، لذا با تاکید باید گفت استفاده از تایرهای ایرانی قطعا از نمونه های وارداتی آن مناسب تر است. 

آقای دکتر لطفا درباره ابعاد کمّی تولید هم توضیح بفرمایید. میزان تولید کنونی در داخل توان پاسخگویی به نیاز مصرف کنندگان ایرانی را داراست؟

در دهه شصت در ایران سه کارخانه ایران تایر، دنا و کیان تایر فعالیت می کردند ولی امروز ۱۲ کارخانه در ایران فعال و میزان تولید از حدود ۴۰ هزار تن در سال های دهه ۶۰ به ۳۰۰ هزار تن رسیده است. امروز در سایزهای ۱۳، ۱۴ و ۱۵ تمام نیاز کشور را تولید می کنیم و توانایی صادرات نیز داریم. از طرفی با راه اندازی واحد سبلان تایر رازی و واحد تی بی آر بارز، در حوزه تایرهای تی بی آر ۶۰ درصد نیاز کشور تامین و تا ۵ سال آتی در حوزه این نوع تایر نیز خودکفا خواهیم شد.

علاوه بر این تمام طرح های صنعت تایر با تفکر صادرات محوری و با هدف راهیابی به بازارهای منطقه ای و جهانی تولید می شوند و به این موضوع ایمان داریم که محصولات ایرانی از منظر کیفی و کمی قابلیت عرضه و رقابت در بازارهای دنیا را دارند.

در حال حاضر مهمترین چالشی که در این صنعت وجود دارد مشکل ارز است. انتظار فعالان صنعت تایر از دولت در این خصوص چیست؟

چالش های جدی در اقتصاد وجود دارد که طبیعتا دامن صنعت تایر را نیز گرفته است، یکی از موارد، عدم تخصیص ارز کافی برای تکمیل نیازهای توسعه ای در کشور و صنایع و به طور مشخص صنعت تایر است. واردات ماشین آلات و تکنولوژی و تکمیل طرح های توسعه ای در این صنعت نیازمند ارز کافی است. صنعت تایر یک صنعت استراتژیک است که عملیات توزیع کالاها در کشور به واسطه نقشی که در تولید خودرو و صنعت حمل و نقل دارد، وابسته به این صنعت است و انتظار می رود مسئولان کشور نیز به اهمیت استراتژیکی این صنعت نگاه ویژه ای داشته باشند تا واحدهای تولیدی به صد درصد ظرفیت تولید خود برسند و نیاز جامعه در این صنعت با تکیه بر توانایی داخلی به طور کامل مرتفع گردد.

خوشبختانه ایران کشوری است که صنایع پایین دستی پتروشیمی در آن از رشد بسیار مناسبی برخوردار بوده و ۷۵ درصد مواد اولیه مورد نیاز صنعت تایر اعم از کائوچوی مصنوعی، دوده ها، روغن های فرایند، نخ های تایر، مواد شیمیایی مورد نیاز همگی در داخل تولید می شوند. تنها بخشی که تا حدی به واردات متکی است کائوچوی طبیعی و مواد شیمیایی است.

این بدان معناست که صنعت تایر صنعتی کاملا متکی بر ارزش افزوده و ثروت آفرین است. تایری که در داخل تولید می شود یک دلار ارزبری دارد و همان تایر در پروسه واردات برای هر کیلو به ۴ تا ۶ دلار ارز نیاز دارد و این نشان می دهد ارزش افزوده بالای این صنعت باعث صرفه جویی بسیار قابل توجه ارزی نیز می شود.

در عین حال توسعه صنایع وابسته به صنعت تایر بعد دیگری از ارزش این صنعت است که باعث ارتقای یک چرخه چند هزار نفری در اشتغال کشور می شود. تمام این صنایع وابسته با ایجاد ارزش افزوده و جلوگیری از خام فروشی، ارزش آفرینی و ایجاد ارز از طریق تبدیل مواد خام به کالاهای با ارزش افزوده بالاتر، به توسعه چرخ های اقتصادی کشور کمک می کنند و در عین حال باعث ارتقای تکنولوژیک در صنایع گوناگون می شوند.  

بر این اساس به مسئولین توصیه می شود که با توجه به ظرفیت های متعددی که در داخل وجود دارد و با عنایت به یک بازار توسعه یافته ۵۰۰ میلیون نفری در منطقه که هیچ یک از کشورهای آن – به استثنای ترکیه – دارای کارخانه تایرسازی نیستند، فرصت های موجود را مغتنم شمرده و با حمایت های مناسب و مورد نیاز صنعت، زمینه را برای رشد و ترقی و خودکفایی در صنعت تایر فراهم نمایند.